BỆNH WHITMORE (NHIỄM KHUẨN): NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG, PHÒNG NGỪA

Với tỷ lệ tử vong lên đến 40 – 60%, bệnh Whitmore (do vi khuẩn Burkholderia pseudomallei gây ra) được Trung tâm Kiểm soát và Phòng chống dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) đưa vào danh sách các bệnh lý nguy hiểm hàng đầu. Bệnh gây hoại tử nhiều cơ quan, trong đó có da và làm suy yếu hệ miễn dịch nhanh chóng.

Bệnh Whitmore là gì?

Bệnh Whitmore (Melioidosis) là bệnh truyền nhiễm cấp tính. Bệnh có tên khoa học Burkholderia pseudomallei – cũng là tên loại vi khuẩn gây ra căn bệnh chết người này (người ta thường gọi “vi khuẩn Whitmore” theo tên của người tìm ra nó).

Triệu chứng của bệnh nhiễm khuẩn Whitmore

Các dấu hiệu nhận biết bệnh Whitmore khác nhau tùy thuộc vào giai đoạn bệnh. Nhìn chung, phải mất từ 2 – 4 tuần để các triệu chứng xuất hiện sau khi tiếp xúc với vi khuẩn. Ở một số trường hợp cá biệt, triệu chứng xảy ra ngay sau vài giờ hoặc có khi nhiều năm sau khi nhiễm khuẩn. Cũng có một số ít người mắc bệnh mà không có biểu hiện nào.

Bệnh trải qua 4 giai đoạn với các dấu hiệu điển hình sau:

1. Nhiễm trùng cục bộ

Trong giai đoạn này, trên da bệnh nhân sẽ nổi những nốt sần đỏ, mưng mủ gây loét da, đau đớn và đi kèm cùng với một số triệu chứng như:

• Sốt
• Sụt cân
• Đau bụng hoặc đau ngực
• Đau cơ hoặc đau khớp
• Đau đầu
• Co giật

Đồng thời, các vết loét cũng xuất hiện ở nhiều cơ quan trong cơ thể như gan, phổi, lá lách và tuyến tiền liệt. Thậm chí, tình trạng nhiễm trùng còn xảy ra ở khớp, xương, hạch bạch huyết hoặc não.

2. Nhiễm trùng phổi

Thường khi vi khuẩn Whitmore xâm nhập vào phổi, người bệnh mới nhận thấy những triệu chứng rõ ràng và đi khám. Các triệu chứng đó thường là:

• Ho có đờm hoặc không có đờm
• Đau ngực khi thở
• Sốt cao
• Nhức đầu và đau nhức cơ
• Sụt cân

Khi bệnh nhân bị nhiễm trùng phổi do Whitmore, bác sĩ rất dễ nhầm lẫn với bệnh lao phổi. Cả hai bệnh đều có thể dẫn đến viêm phổi, sốt cao, đổ mồ hôi ban đêm, sụt cân, ho ra đờm có máu và xuất hiện mủ hoặc máu trong các mô phổi. Ngoài ra, phim chụp X-quang phổi của bệnh nhân cũng cho thấy các đốm nhỏ tương tự như bệnh lao.

3. Nhiễm trùng máu

Nếu không được điều trị nhanh chóng và đúng phác đồ, tình trạng nhiễm trùng phổi ở bệnh nhân sẽ tiến triển thành nhiễm trùng máu, còn gọi là sốc nhiễm trùng. Đây là biến chứng nghiêm trọng của bệnh Whitmore. Khi bệnh đã ở vào giai đoạn này, nguy cơ tử vong rất cao.

Sốc nhiễm trùng thường diễn tiến nhanh với các triệu chứng như:

• Sốt cao, kèm theo rùng mình và đổ mồ hôi;
• Đau đầu;
• Đau họng;
• Các vấn đề về hô hấp bao gồm khó thở, suy hô hấp…
• Đau bụng trên;
• Tiêu chảy;
• Đau khớp và cơ;
• Mất phương hướng;
• Hình thành vết loét có mủ trên da, bên trong gan, lá lách, cơ hoặc tuyến tiền liệt

Những người đang mắc một số bệnh lý mạn tính như đái tháo đường, suy thận, suy gan, thalassemia… có nguy cơ cao bị nhiễm trùng máu khi nhiễm vi khuẩn. Bên cạnh đó, người trên 40 tuổi, người bị nhiễm trùng phổi mãn tính (như xơ nang, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD), giãn phế quản), ung thư hoặc một tình trạng khác ảnh hưởng đến chức năng hệ miễn dịch cũng tăng nguy cơ nhiễm trùng huyết.

4. Nhiễm trùng toàn thân

Khi bệnh tiến đến giai đoạn cuối cùng, tình trạng nhiễm trùng toàn thân sẽ xảy ra, gây nên những triệu chứng:

• Đau hoặc sưng ở tuyến mang tai;
• Đau cơ, khớp;
• Gan, phổi, lá lách, hạch bạch huyết, tuyến tiền liệt… bị tổn thương;
• Sốt cao;
• Động kinh, co giật;
• Xuất hiện vết loét hoặc áp xe trên da và khắp các cơ quan trong cơ thể. Những nốt này khởi nguồn là nốt cứng, màu xám hoặc trắng, sau đó trở nên mềm và bị viêm, trông giống như vết thương do vi khuẩn ăn thịt người gây ra.

Nguyên nhân gây bệnh

Vi khuẩn Whitmore có thể sống nhiều năm trong đất và nước. Người và động vật tiếp xúc trực tiếp với nguồn đất/nước này sẽ có nguy cơ mắc bệnh Melioidosis. Những cách tiếp xúc trực tiếp bao gồm:

• Hít phải bụi hoặc giọt nước nhiễm vi khuẩn;
• Uống nước bị ô nhiễm chưa được khử trùng bằng clo;
• Chạm vào vùng đất nhiễm khuẩn bằng tay hoặc chân, nhất là khi trên da đang có vết trầy xước.

Yếu tố nguy cơ

Những yếu tố làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn là:

1. Vị trí địa lý

Cư dân sống ở khu vực Đông Nam Á và Bắc Úc có nguy cơ nhiễm vi khuẩn Whitmore cao hơn cả. Cụ thể, những nước có nhiều trường hợp mắc bệnh Melioidosis nhất là Thái Lan, Malaysia, Singapore. Bệnh cũng phổ biến ở Việt Nam, Papua New Guinea, Hồng Kông, Đài Loan, Ấn Độ, Pakistan và Bangladesh. Một số ca bệnh xuất hiện rải rác ở Trung Mỹ, Brazil, Peru, Mexico và Puerto Rico.

2. Đặc thù công việc

Người làm những công việc sau dễ có khả năng tiếp xúc với vi khuẩn dẫn đến nhiễm bệnh:

• Quân nhân
• Công nhân xây dựng làm việc trong công trường, nông dân, ngư dân
• Hướng dẫn viên du lịch, nhất là những người thường xuyên công tác tại các khu vực dễ xảy ra dịch bệnh

3. Bệnh mạn tính

Người đang mắc các bệnh lý sau sẽ tăng nguy cơ bị bệnh Whitmore:

• Đái tháo đường
• Bệnh thận mạn tính
• Bệnh phổi mạn tính
• Bệnh gan
• Thalassemia
• Ung thư

Một số bệnh khác góp phần gây bệnh này bao gồm suy tim, suy tim sung huyết, bệnh u máu phổi, bệnh u hạt mãn tính và lao.

4. Loài vật có nguy cơ mắc bệnh cao

• Nhiều loài động vật có nguy cơ mắc bệnh Melioidosis. Ngoài việc tiếp xúc với nước và đất bị ô nhiễm, động vật có khả năng nhiễm vi khuẩn từ sữa, nước tiểu, phân, dịch tiết mũi và vết thương của động vật khác bị nhiễm bệnh.
• Không chỉ cừu, dê, heo (những loài vật dễ mắc Whitmore nhất), bệnh cũng xuất hiện ở ngựa, mèo, chó, gia súc, gà, thú có túi, cá nhiệt đới, cự đà…

Biến chứng bệnh Whitmore

Whitmore qua các giai đoạn sẽ gây ảnh hưởng không nhỏ đến các cơ quan trong cơ thể. Những biến chứng thường gặp nhất ở bệnh nhân Whitmore là:

• Loét da
• Áp xe (trên da và các cơ quan như gan, phổi, lá lách…)
• Viêm phổi
• Nhiễm trùng huyết
• Viêm màng não
• Tử vong

Cách phòng tránh nhiễm khuẩn Whitmore

Hiện nay, chưa có vắc xin để ngăn ngừa bệnh này. Người dân, đặc biệt là những người sinh sống trong các khu vực có nguy cơ nhiễm bệnh cao, nên lưu ý:

• Mang ủng và găng tay không thấm nước nếu phải thường xuyên ngâm mình trong nước, bùn đất.
• Tránh tiếp xúc với đất và nước đọng nếu trên da bạn đang có vết thương hở, bạn bị bệnh đái tháo đường hoặc bệnh thận mạn tính.
• Tránh tiếp xúc qua đường hô hấp với những người nghi nhiễm vi khuẩn Whitmore. Nếu là nhân viên y tế thì phải đeo khẩu trang, găng tay và áo choàng khi tiếp xúc với người bệnh.
• Người nội trợ nên đeo găng tay khi chế biến thức ăn và thường xuyên khử trùng dao, thớt.
• Chỉ dùng sữa đã tiệt trùng.
• Khám sàng lọc nếu bạn chuẩn bị thực hiện liệu pháp ức chế miễn dịch.

Chăm sóc người bệnh

Trong trường hợp bạn có người thân được chẩn đoán mắc bệnh Whitmore, kỹ năng chăm sóc họ rất quan trọng. Chăm sóc người bệnh đúng cách vừa giúp họ nhanh chóng cải thiện các triệu chứng khó chịu, vừa bảo vệ bản thân và cộng đồng khỏi nguy cơ lây nhiễm, cụ thể:

• Lau mát cơ thể, cho người bệnh uống thuốc hạ sốt để hạ nhiệt, giảm ngứa (do các nốt phát ban trên da).
• Massage nhẹ nhàng vùng khớp đau nhức cho người bệnh.
• Cho người bệnh ăn các món dễ tiêu hóa, giàu dinh dưỡng như cháo, súp, sinh tố, sữa cao năng lượng…
• Vệ sinh môi trường xung quanh bằng dung dịch khử trùng, chú ý lau chùi sạch sẽ bề mặt các vật dụng mà mọi người thường xuyên chạm vào (ví dụ như tay nắm cửa, điều khiển tivi, vòi nước…)
• Tuyệt đối không dùng chung vật dụng cá nhân (như khăn mặt, bàn chải đánh răng, thiết bị điện tử…) với người bệnh.

#DSHOAITHUONG

—-

PHÒNG KHÁM ĐA KHOA BÁC SĨ GIA ĐÌNH DOCTOR HELP
KHÁM CHỮA BỆNH TẠI NHÀ VÀ TẠI PHÒNG KHÁM
CN BMT: 544 Phan Bội Châu, P. Thành Nhất, Tp Buôn Ma Thuột, Đăk Lăk
CN Sài Gòn: 04 Phan Phú Tiên, Phường 10, Quận 5, Tp Hồ Chí Minh
Điện thoại: 0898 355 365 – 0898 355 345
Website: www.helpbmt.com – www.doctorhelp.vn