GÙ LƯNG TRẺ EM: NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG VÀ CÁCH CHẨN ĐOÁN

Gù lưng trẻ em do nhiều nguyên nhân khác nhau. Bệnh ảnh hưởng lớn tới sức khỏe, thể trạng, quá trình phát triển chiều cao của trẻ trong tương lai. Do đó, phụ huynh nên chú ý tới những triệu chứng bất thường ở cột sống của con để phát hiện và điều chỉnh kịp thời.

Gù lưng trẻ em là gì?

Gù lưng trẻ em là tình trạng cột sống có hình đường cong bất thường về phía trước ở phần trên lồng ngực của bé. Người gù lưng bẩm sinh thường có ngoại hình tròn trịa. Một số trường hợp khác phát triển tình trạng gù lưng ở lứa tuổi vị thành niên.

Nguyên nhân trẻ em bị gù lưng

Có ba yếu tố phổ biến ảnh hưởng tới tình trạng gù cột sống ở trẻ gồm:

1. Gù cột sống tư thế

Đây là loại gù cột sống thường gặp nhất, thường xuất hiện trong độ tuổi vị thành niên. Phụ huynh có thể quan sát thấy tư thế của con bị sai hay chùng xuống. Tuy vậy, không liên quan tới những bất thường nghiêm trọng về cấu trúc cột sống.

Đường cong do chứng gù cột sống tư thế thường tròn. Người bệnh có thể tự điều chỉnh khi đứng thẳng. Loại gù cột sống này thường gặp ở bé gái hơn bé trai. Tình trạng này rất thường không gây đau. Vì đường cong không tiến triển nên thường không dẫn tới những vấn đề trong cuộc sống sau này.

2. Gù cột sống của Scheuermann

Tình trạng này tương tự gù cột sống tư thế, thường có biểu hiện rõ ràng trong những năm thiếu niên. Tuy nhiên, bệnh gù cột sống của Scheuermann có khả năng dẫn tới biến dạng hình chêm có thể nguy hiểm trong tương lai, nhất là ở người bệnh gầy.

3. Gù cột sống bẩm sinh

Gù cột sống bẩm sinh là tình trạng trẻ mắc phải từ khi mới sinh ra. Cột sống không phát triển bình thường khi thai đang phát triển trong tử cung của người mẹ. Xương sống có thể không phát triển như mong muốn hay một số đốt sống bị dị tật hay dính với nhau.

Tình trạng gù lưng này sẽ tiến triển nặng hơn khi trẻ lớn lên. Thông thường, người bệnh gù cột sống bẩm sinh cần điều trị phẫu thuật ngay từ khi còn bé nhằm ngăn chặn sự tiến triển của đường cong và các biến chứng có thể xảy ra.

Dấu hiệu bệnh gù lưng ở trẻ nhỏ

Một vài dấu hiệu gù lưng có thể nhìn thấy bằng mắt thường. Trong khi, những triệu chứng khác rất khó nhìn thấy được. Tuy nhiên, trẻ bị chứng gù lưng có thể cảm nhận được những khó chịu mơ hồ. Những triệu chứng gù lưng trẻ em có thể nhìn thấy gồm:

• Nhìn thấy khối bướu, thường ở lưng trên.
• Lưng trên bị cao bất thường khi uốn cong về trước.
• Đầu luôn luôn hay hầu như luôn cúi về phía trước.
• Nhìn hai vai tròn quá mức.
• Có khác biệt về chiều cao hay vị trí của vai hoặc bả vai.
• Một số trường hợp gù lưng nặng có thể bị đau và cứng lưng, khó thở hoặc căng cơ mặt sau đùi khi chạy nhảy.

Phương pháp chẩn đoán gù lưng trẻ em

Phần lớn các trẻ mắc chứng gù lưng được phát hiện bởi cha mẹ, bác sĩ nhi khoa hay trong khi kiểm tra thể chất tại trường. Việc phát hiện sớm và theo dõi là điều rất quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả điều trị. Nếu bị gù lưng, dù đã được xác nhận hay nghi ngờ, phụ huynh nên đưa trẻ đi đến các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám và có biện pháp can thiệp càng sớm càng tốt.

Khi thăm khám, bác sĩ thường hỏi về tiền sử bệnh tật và gia đình của người bệnh, thực hiện khám, đo đường cong cột sống của trẻ. Tuy vậy, điều quan trọng nhất là người bệnh cần thực hiện những xét nghiệm chẩn đoán nhằm xác định bản chất, mức độ của tình trạng gù lưng.

• Chụp X-quang: Chụp X-quang toàn trục cột sống để đo, đánh giá mức độ gù vẹo của cột sống. Chụp x- quang giúp xác định phương pháp điều trị cho trẻ nhằm kiểm soát, điều chỉnh cột sống.
• Chụp CT và chụp MRI: Các phương pháp chẩn đoán này giúp tạo ra hình ảnh chi tiết hơn, giúp xác định hoặc loại trừ những bất thường ở tủy sống và rễ thần kinh.
• Xạ hình xương: Bác sĩ sẽ sử dụng thuốc nhuộm để xác định bệnh xương, khối u.
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm này đôi khi được chỉ định thực hiện nhằm tìm kiếm những tình trạng chuyển hóa liên quan. Tuy nhiên, xét nghiệm máu không phải là một phần tiêu chuẩn trong chẩn đoán gù lưng ở trẻ em.
• Xét nghiệm chức năng phổi: Phương pháp này được chỉ định thực hiện để kiểm tra chức năng phổi của trẻ nếu nhịp thở bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, đây cũng không phải là một phần tiêu chuẩn trong chẩn đoán gù lưng trẻ em.

Gù lưng ở trẻ có nguy hiểm không?

Ở mức độ gù lưng nhẹ, nhiều trẻ không xuất hiện biến chứng. Tuy nhiên, nếu tiến triển, bệnh làm gia tăng độ cong của cột sống về phía trước. Tình trạng này có thể gây đau đớn và cản trở chức năng của phổi. Một số trường hợp lưng gù có thể gây cản trở việc ăn uống, khiến người bệnh khó nuốt, có khả năng gây trào ngược axit dạ dày thực quản nghiêm trọng.

Khi điều trị thành công, cột sống của trẻ sẽ được điều chỉnh về sinh lý bình thường. Người bệnh có thể tiếp tục cuộc sống thường ngày, không gặp giới hạn nào. Nếu cần phẫu thuật nắn chỉnh cột sống, người bệnh có thể đi lại trong vài ngày và khoảng một tuần có thể xuất viện. Sau một tháng, trẻ có thể trở lại trường học, tiếp tục phần lớn những hoạt động thường ngày theo tuổi trong khoảng 3 – 4 tháng. Toàn bộ quá trình hồi phục hoàn toàn sau phẫu thuật mất khoảng một năm.

Cách khắc phục gù lưng ở trẻ

Tùy theo độ phức tạp và mức độ nghiêm trọng, cũng như độ tuổi và giai đoạn phát triển thể chất của trẻ, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị gù lưng phù hợp.

Những mục tiêu trong điều trị gù lưng trẻ em gồm:

• Ngăn chặn tiến triển bệnh khi trẻ vẫn đang phát triển.
• Hạn chế cột sống biến dạng thêm.
• Điều chỉnh biến dạng cột sống người bệnh thanh thiếu niên và thanh niên đã đạt tới chiều cao đầy đủ.
• Trong phần lớn trẻ mắc chứng gù lưng do tư thế và Scheuermann thường không cần điều trị tích cực. Biện pháp điều trị gù lưng trong những trường hợp này thường là kiểm tra, theo dõi, vật lý trị liệu hoặc có thể cho người bệnh mang nẹp chỉnh hình.

1. Theo dõi

Ngay cả khi được chẩn đoán bị gù lưng, cột sống của trẻ có thể không cong thêm nữa. Tuy vậy, tình trạng này vẫn có khả năng trở nên nghiêm trọng hơn trong thời kỳ trẻ phát triển nhanh chóng. Khi lớn lên, trẻ cần được theo dõi cột sống thông qua thăm khám thường xuyên với bác sĩ. Tiến triển của gù sẽ chậm lại và thường không phát triển sau tuổi dậy thì.

2. Vật lý trị liệu

Các kỹ thuật viên vật lý trị liệu sẽ hướng dẫn chế độ tập luyện và liệu pháp cho trẻ nhằm giải quyết tình trạng mất cân bằng cơ liên quan tới chứng gù lưng. Lợi ích của những bài tập này là tăng cường sức mạnh cốt lõi, lưng trên, vai và bả vai của người bệnh.

3. Tái định hình

Một số trường hợp sẽ được bác sĩ chuyên khoa chỉ định đeo nẹp chỉnh hình (có thể mặc bên trong áo). Phương pháp này không đưa cột sống trở về đường cong sinh lý bình thường. Tuy nhiên, đeo nẹp có thể ngăn ngừa cho tình trạng gù lưng diễn biến theo chiều hướng xấu. Một số trường hợp chỉ cần đeo nẹp vào ban đêm, trong khi một vài trẻ có thể mang 18 – 20 giờ mỗi ngày.

4. Điều trị phẫu thuật

Phẫu thuật hợp nhất cột sống (SFS) là phương pháp phổ biến nhất để nắn chỉnh gù cột sống lưng trong điều trị những trường hợp trẻ gù lưng nặng. Bác sĩ phẫu thuật nắn chỉnh cột sống bằng các thiết bị (thanh kim loại, vít), ghép xương giữa những đốt sống bị tổn thương, từ đó những đốt sống hợp nhất thành khối xương vững chắc.

Những trường hợp có thể cần phẫu thuật nắn lưng gù như:

• Gù cột sống từ 75° trở lên.
• Đã mang nẹp chỉnh hình nhưng gù lưng vẫn tiến triển.
• Bị gù lưng bẩm sinh có liên quan dị tật xương (có thể cần phẫu thuật khi còn nhỏ) hoặc là do nhiễm trùng hay khối u.

Biện pháp phòng ngừa gù lưng ở trẻ em

Phụ huynh cần khuyến khích trẻ thực hiện các yêu cầu sau để giữ lưng thẳng, ngăn ngừa tình trạng cong lưng, gù lưng ở trẻ, cụ thể:

• Khi đi đứng, không khom người, cong gập người về phía trước.
• Ngồi học đúng cách: Lưng luôn thẳng, không cúi sát mặt bàn hay nằm dài trên bàn.
  Thường xuyên tập thể dục: Vận động phù hợp sẽ giúp tăng cường sức mạnh cho phần cơ vùng lưng, tăng sự linh hoạt. Một số môn thể thao giúp phòng ngừa các vấn đề ở lưng cho trẻ rất tốt gồm bơi lội, chạy, đi bộ, yoga…
• Không mang cặp sách nặng: Điều này có thể gây ảnh hưởng xấu tới các cơ và dây chằng lưng. Phụ huynh cần chọn cặp được thiết kế riêng cho trẻ em đi học.

Gù lưng trẻ em khi được phát hiện sớm, phần lớn trường hợp có thể điều trị thành công, không cần phẫu thuật. Người bệnh sẽ có cuộc sống năng động và khỏe mạnh sau này. Tuy nhiên, khi không được điều trị sớm, sự tiến triển của đường cong có thể gây ra nhiều vấn đề khi trưởng thành. Do đó, phụ huynh nên đưa trẻ đi khám càng sớm càng tốt khi nghi ngờ con có bất thường ở cột sống.

—-

PHÒNG KHÁM ĐA KHOA BÁC SĨ GIA ĐÌNH DOCTOR HELP
KHÁM CHỮA BỆNH TẠI NHÀ VÀ TẠI PHÒNG KHÁM
CN BMT: 544 Phan Bội Châu, P. Thành Nhất, Tp Buôn Ma Thuột, Đăk Lăk
CN Sài Gòn: 04 Phan Phú Tiên, Phường 10, Quận 5, Tp Hồ Chí Minh
Điện thoại: 0898 355 365 – 0898 355 345
Website: www.helpbmt.com – www.doctorhelp.vn