HƯỚNG DẪN CÁCH ĐẶT ỐNG THÔNG TIỂU NỮ: QUY TRÌNH VÀ LƯU Ý

Đặt ống thông tiểu là phương pháp luồn một ống thông mềm qua niệu đạo vào bàng quang để đưa nước tiểu ra ngoài. Nếu không qua được niệu đạo, phải đặt ống thông bàng quang trên xương mu. Do sự khác nhau về cấu tạo niệu đạo cho nên cách đặt ống thông tiểu nữ và nam cũng khác nhau. Vậy quy trình, cách đặt và lưu ý cách đặt ống thông tiểu nữ như thế nào? Bài viết này sẽ giải đáp thắc mắc của bạn.

Đặt ống thông tiểu nữ là gì?

Đặt ống thông tiểu nữ là dùng những ống nhỏ được thiết kế đặc biệt để dẫn nước tiểu từ bàng quang ra ngoài qua đường niệu đạo nữ. Loại ống thông tiểu ở nữ được thiết kế phù hợp với cấu trúc niệu đạo, thường dùng trong điều trị chứng bí tiểu.

Hiện có nhiều loại ống thông tiểu phù hợp với cấu trúc giải phẫu của nữ như ống thông thẳng, ưa nước, hệ thống kín và ống thông nhỏ. Trước khi đặt thông tiểu nữ, bác sĩ sẽ lựa chọn những loại ống thông phù hợp với cơ thể người bệnh.

Ống thông tiểu có nhiều kích cỡ, chất liệu (cao su, silicone, Teflon – dạng nhựa polyme) với hình dáng đầu thẳng hoặc đầu cong nhẹ. Chiều dài của ống thông tiểu nữ từ 12 – 20cm, đường kính khoảng 0,33mm.

Khi nào cần đặt ống thông tiểu nữ?

Những bệnh nhân nữ được chỉ định đặt ống thông tiểu trong các trường hợp sau:

• Tiểu không tự chủ: rò rỉ nước tiểu hoặc không thể kiểm soát khi bạn đi tiểu.
• Bí tiểu: không thể đi tiểu tự nhiên, nước tiểu tồn đọng ở bàng quang quá nhiều.
• Phẫu thuật bộ phận sinh dục.
• Dùng cho bệnh nhân mắc đa xơ cứng, chấn thương tủy sống, người bệnh nặng, người già phải nằm một chỗ.

Chỉ định và chống chỉ định khi đặt thông tiểu ở nữ

1. Chỉ định

Đặt thông tiểu ở nữ được chỉ định thực hiện trong một số trường hợp như:

• Làm rỗng bàng quang trước và sau khi phẫu thuật.
• Ống dẫn nước tiểu bị hẹp, tắc nghẽn.
• Sản phụ sinh con trong tình trạng có giảm đau ngoài màng cứng.
• Đưa thuốc trực tiếp vào bàng quang trong điều trị ung thư bàng quang hay điều trị các bệnh lý bàng quang khác.
• Điều trị bệnh tiểu không kiểm soát không thể phẫu thuật.

Ống thông tiểu để dẫn lưu bàng quang có thể được rút ra khi bàng quang rỗng. Một số trường hợp bệnh nặng hơn phải đặt thông tiểu trong thời gian dài, từ vài ngày, vài tuần hoặc vài tháng.

2. Chống chỉ định

Đặt thông tiểu nữ không dùng cho các trường hợp người bệnh bị nhiễm khuẩn tiết niệu, nghi ngờ chấn thương niệu đạo, hẹp niệu đạo. Trong trường hợp cần thiết, không thể đưa ống thông tiểu vào trong qua đường niệu đạo, bác sĩ sẽ chọn phương án đặt ống thông bàng quang trên xương mu.

Các loại ống thông tiểu thường được sử dụng

• Ống thông tiểu đặt một lần: Trong một số trường hợp, người bệnh chỉ cần đặt ống thông tiểu để lấy nước tiểu ra ngoài. Ống thông tiểu nữ đặt một lần được dùng trong các trường hợp như sau phẫu thuật, sau sinh,… Ống thông được đưa vào bàng quang qua đường niệu đạo sau khi được khử trùng, bôi trơn, sau khi loại bỏ hết nước trong bàng quang sẽ được rút ra.
• Ống thông tiểu liên tục: một ống thông nằm trong bàng quang, gọi là ống thông Foley.  Ống mềm, bằng nhựa hoặc cao su được đưa vào bàng quang qua đường niệu đạo, đôi khi qua xương mu nếu niệu đạo bị tổn thương. Khi đưa ống thông tiểu vào bàng quang, một quả bóng nhỏ ở cuối ống sẽ được bơm lên để căng bằng nước và ngăn ống trượt ra khỏi cơ thể.
• Đặt thông tiểu sạch ngắt quãng: Trong trường hợp bệnh nhân bị bàng quang thần kinh, cần phải đặt thông tiểu liên tục trong một thời gian dài. Để tránh nhiễm khuẩn, hẹp niệu đạo do đặt thông kéo dài, bệnh nhân hoặc người chăm sóc sẽ phải tự đặt thông tiểu nhiều lần trong ngày.
• Dẫn lưu bàng quang trên xương mu: trong trường hợp niệu đạo tổn thương, nhiễm trùng không thể đưa ống thông tiểu vào qua đường niệu đạo, các bác sĩ sẽ tiến hành dẫn lưu bàng quang trên xương mu. Kỹ thuật này được thực hiện bằng phẫu thuật, đưa trực tiếp ống thông tiểu vào bàng quang, giúp kiểm soát tình trạng bí tiểu, tiểu không tự chủ, rối loạn chức năng bàng quang.

Hướng dẫn cách đặt ống thông tiểu nữ

Kỹ thuật đặt sonde tiểu nữ là thủ thuật điều trị xâm lấn nên được thực hiện ở bệnh viện bởi các bác sĩ có chuyên môn, kinh nghiệm về tiết niệu. Tuy nhiên, trong quá trình chăm sóc bệnh nhân còn đang dùng ống thông tiểu, người chăm sóc sẽ được hướng dẫn cách đặt ống thông tiểu nữ đúng kỹ thuật.

Quy trình thực hiện

1. Chuẩn bị bệnh nhân

Đặt bệnh nhân nằm ngửa ở tư thế mổ sỏi, hông và đầu gối gập đứng, gót chân đặt trên giường, hông dạng ra thoải mái.

2. Chuẩn bị dụng cụ

Các dụng cụ cần chuẩn bị bao gồm: bộ ống thông nước tiểu, gel bôi trơn tan trong nước, khăn sạch, nước ấm, gương phóng đại, túi đựng nước tiểu.

3. Các bước thực hiện đặt thông tiểu nữ

• Bước 1: sử dụng xà phòng hoặc dung dịch vệ sinh để vệ sinh bộ phận sinh dục bằng nước ấm, rửa tay sạch. Hoặc bạn có thể sử dụng một chiếc khăn thấm nước ấm và vệ sinh vùng kín, rửa từ trước ra sau.
• Bước 2: bôi trơn từ 6 – 8cm ở 1 đầu ống thông, đầu còn lại cho vào bồn cầu, chậu rửa hoặc túi đựng nước tiểu.
• Bước 3: vén rộng môi lớn, môi bé và âm hộ (môi hoặc nếp gấp ở lỗ âm đạo). Sử dụng gương phóng đại hoặc ngón tay trỏ để tìm niệu đạo (lối vào đường tiết niệu), nó là một lỗ nhỏ nằm phía trên âm đạo.
• Bước 4: đưa ống thông từ từ vào niệu đạo. Nếu bạn cảm thấy đau nhói, hãy rút ống thông và thử lại.
• Bước 5: khi thấy nước tiểu bắt đầu chảy ra thì dừng lại, để ống thông rút hết nước từ bàng quang, đến khi nước tiểu ngưng chảy thì rút ống ra.

Nếu dùng ống thông tiểu ngắt quãng, sau mỗi lần sử dụng nên thay ống mới, không tái sử dụng ống thông tiểu cũ hoặc sử dụng ống thông đặc hiệu dùng trong thông tiểu sạch ngắt quãng để tránh nhiễm trùng đường tiết niệu.

Một số vấn đề thường gặp sau khi đặt ống thông tiểu nữ

• Không có nước tiểu chảy ra từ ống thông: đây là vấn đề phổ biến nhất khi đặt ống thông tiểu ngắt quãng cho nữ. Sử dụng gương phóng đại để đảm bảo ống thông tiểu được đưa vào niệu đạo chứ không phải âm đạo. Nếu bạn đặt ống thông vào trong âm đạo, chỉ cần rút nó ra và luồn một ống thông mới, sạch vào lỗ niệu đạo. Nếu ống thông nằm trong niệu đạo nhưng vẫn không có nước tiểu, nhẹ nhàng đẩy ống thông hướng lên trên lỗ niệu đạo.
• Rò rỉ nước tiểu: nếu bạn thấy nước tiểu bị rò rỉ trong khi đặt ống hoặc giữa các lần đặt ống thông tiểu, nguyên nhân có thể do bạn đã uống quá nhiều nước. Tuy nhiên, rò rỉ nước tiểu cũng có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng bàng quang. Nếu nghi ngờ bị nhiễm trùng, hãy liên hệ với bác sĩ càng sớm càng tốt. Để tránh rò rỉ nước tiểu trong khi quan hệ, hãy cố gắng hạn chế uống nước và đặt ống thông tiểu trước khi giao hợp.
• Tiểu ra máu: khi tự thông tiểu, nước tiểu lẫn máu không phải là triệu chứng hiếm gặp. Nếu nhận thấy máu trên ống thông, có thể do niệu đạo quá khô. Sử dụng thêm gel bôi trơn để giúp ngăn ngừa ma sát và kích ứng. Máu trong nước tiểu có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI), nên báo cho bác sĩ biết. Nếu bạn bị chảy máu nhiều, có cục máu đông phải ngay lập tức đến gặp bác sĩ.

Nên và không nên làm gì sau khi đặt ống thông tiểu ở nữ?

1. Những việc nên làm sau khi đặt ống thông tiểu nữ

• Thực hiện vệ sinh tay trước và sau khi xử lý ống thông hoặc hệ thống dẫn lưu, đồng thời sử dụng găng tay sạch trong khi xử lý ống thông.
• Chăm sóc vùng kín bằng nước ấm, xà phòng hoặc dung dịch vệ sinh.
• Giữ cho ống thông và ống không bị xoắn và bị tắc nghẽn.
• Luôn đóng van ống thông khi sử dụng túi đựng nước tiểu hoặc túi đeo chân.
• Thay ống thông tiểu và túi lấy nước tiểu theo chỉ dẫn của bác sĩ.
• Vệ sinh bộ phận sinh dục trước và sau khi đặt ống thông tiểu.
• Hướng dẫn người chăm sóc bệnh nhân về cách chăm sóc ống thông đúng cách.
• Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng, lưu ý từ nhà sản xuất.
• Sàng lọc thường xuyên vi khuẩn niệu không triệu chứng (ASB).

2. Lưu ý những việc không nên làm khi đặt ống thông tiểu nữ

• Không thay ống thông tiểu hoặc túi lấy nước tiểu cố định mà phải tuân thủ những hướng dẫn của bác sĩ.
• Không điều trị dự phòng bằng kháng sinh thông thường.
• Không sử dụng thuốc sát trùng để làm sạch vùng quanh niệu đạo trong khi đặt ống thông.
• Không làm sạch mạnh vùng quanh niệu đạo.
• Đừng rửa bàng quang bằng thuốc chống vi trùng.
• Không nhỏ dung dịch khử trùng hoặc kháng vi sinh vật vào túi đựng nước tiểu.
• Không làm nhiễm bẩn van đầu ra của ống thông trong quá trình làm rỗng túi đựng nước tiểu.

Đặt ống thông tiểu ở nữ có nguy hiểm không?

Đặt ống thông tiểu nữ là phương pháp điều trị xâm lấn, cho nên vẫn tìm ẩn một số nguy cơ rủi ro, biến chứng. Nhưng chỉ cần bạn thực hiện đúng các thao tác kỹ thuật thì nguy hiểm hoặc rủi ro sẽ giảm thấp.

Những rủi ro biến chứng khi đặt thông tiểu nữ có thể gặp

Rủi ro lớn nhất ống thông tiểu gây ra là nhiễm trùng ở niệu đạo, bàng quang, hiếm khi gây nhiễm trùng thận. Những loại nhiễm trùng này được gọi là nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI), chúng thường cần được điều trị bằng kháng sinh. Ống thông tiểu đôi khi cũng dẫn đến co thắt bàng quang, rò rỉ nước tiểu, tắc nghẽn và tổn thương niệu đạo. Cụ thể:

• Nhiễm trùng niệu đạo (nhiễm trùng đường tiểu – UTI) do sử dụng ống thông tiểu là một loại nhiễm trùng phổ biến nhất ảnh hưởng đến những người bệnh nặng, phải đặt ống thông tiểu liên tục. Các triệu chứng của UTI liên quan đến việc sử dụng ống thông bao gồm: đau thấp ở bụng hoặc xung quanh háng, sốt, ớn lạnh, rùng mình.
• Co thắt bàng quang, cơn đau là do bàng quang cố ép bóng ra ngoài. Bạn có thể cần dùng thuốc để giảm tần suất và cường độ của các cơn co thắt.
• Rò rỉ nước tiểu xung quanh ống thông có thể xảy ra do co thắt bàng quang hoặc khi bạn vệ sinh cơ quan sinh dục. Rò rỉ cũng có thể là một dấu hiệu cho thấy ống thông bị tắc.
• Có máu hoặc những cục máu đông trong ống thông do hệ thống dẫn lưu ống thông bị tắc nghẽn. Tình trạng này bạn nên đến gặp các chuyên gia y tế, bác sĩ để được chẩn đoán, khắc phục nhanh không gây biến chứng.

Cách theo dõi người bệnh sau khi đặt ống thông tiểu

Sau khi đặt thông tiểu nữ tại nhà bạn cần phải theo dõi sức khỏe người bệnh, nếu họ có bất kỳ dấu hiệu sau đây cần được đưa đến bệnh viện, cơ sở y tế để được hỗ trợ xử lý, điều trị khắc phục rủi ro, biến chứng kịp thời.

• Sốt từ 38 độ trở lên.
• Cảm giác ớn lạnh.
• Nóng rát ở đường tiết niệu hoặc vùng mu.
• Buồn nôn và ói mửa.
• Đau vùng lưng dưới.
• Trong nước tiểu xuất hiện lợn cợn như cát, chất nhầy.
• Nước tiểu đục, có máu, có mùi nồng nặc.
• Túi đựng nước tiểu nhanh chóng đầy lên và lượng nước tiểu tăng lên.
• Đau gần khu vực đặt ống thông.

Bên cạnh theo dõi sức khỏe người bệnh bạn cũng cần chăm sóc ống thông tiểu đúng cách, tránh nhiễm trùng tiểu, co thắt bàng quang cũng như biến chứng, rủi ro khi đặt ống thông tiểu.

PHÒNG KHÁM ĐA KHOA BÁC SĨ GIA ĐÌNH DOCTOR HELP
KHÁM CHỮA BỆNH TẠI NHÀ VÀ TẠI PHÒNG KHÁM
CN BMT: 544 Phan Bội Châu, P. Thành Nhất, Tp Buôn Ma Thuột, Đăk Lăk
CN Sài Gòn: 04 Phan Phú Tiên, Phường 10, Quận 5, Tp Hồ Chí Minh
Điện thoại: 0898 355 365 – 0898 355 345